Paratoner Sistemleri

Yıldırım, binalar ve kritik altyapılar için ciddi risk oluşturur. Paratoner sistemleri; yıldırım darbesinin kontrollü olarak topraklanmasını sağlayarak yangın, elektronik hasar ve yapısal problemlere karşı koruma sağlar. Bu rehber; risk analizi, standartlar, sistem tipleri, topraklama, SPD entegrasyonu, kurulum, test ve bakım süreçlerini eksiksiz olarak ele almaktadır.

Neden Paratoner Gereklidir?

• Doğrudan yıldırım düşmesi sonucu oluşabilecek yangın ve yapısal hasar riskini azaltır.
• Elektronik ekipmanlara gelen yüksek akım ve gerilim darbelerini sınırlar.
• İnsan güvenliği ve sigorta şartları açısından uyumluluk sağlar.

Standartlar ve Risk Analizi

IEC 62305 standardı, yıldırımdan korunma (LPS) için risk analizi, korunma düzeyi ve tasarım kriterlerini belirler. Risk değerlendirmesi yapılarak hangi koruma sınıfının (I–IV) gerektiği ve paratoner tipleri belirlenir.

Sistem Tipleri

• Konvansiyonel paratonerler: Basit iletken uçlar ve bunlara bağlı iletim hattı ile koruma sağlar.
• Early Streamer Emission (ESE) paratonerler: Erken iyonizasyonla koruma hacmini genişletir; uygulama gereksinimleri ve onayları projeye göre değerlendirilir.
• Faraday kafes / mesh uygulamaları: Büyük sahalarda yapısal koruma sağlar; çatı ve çevre topraklama ile birlikte kullanılır.

Topraklama (Earthing) ve Bağlantılar

Topraklama, paratoner sisteminin kalbidir. Düşük toprak direnci sağlamak için topraklama şebekesi, iletken toprak çubukları, yatay toprak şeritleri ve betonla iyi teması sağlanmalıdır. Eşpotansiyel bağlama ile ekipman ve yapı elemanları arasında potansiyel farkları minimize edilir.

SPD (Surge Protective Devices) ve İç Tesis Koruması

Paratoner dışarıdan gelen akımı yönlendirirken, SPD’ler iç tesisat ve elektronik cihazları yol boyunca gelen dalgalanmalara karşı korur. SPD seçimi, sınıf (Type 1, 2, 3) ve koordinasyon projenin kritik bir parçasıdır.

Tasarım ve Kurulum Adımları

1. Risk değerlendirmesi: IEC 62305’e göre bina tipi, yüksekliği, çevre koşulları ve değerli ekipman değerlendirilir.
2. Koruma stratejisi: Dış ve iç koruma seviyeleri, paratoner tipi ve SPD yerleşimi belirlenir.
3. Topraklama planı: Toprak elektrotları, şerit ve bağlantı noktaları konumlandırılır.
4. Montaj: Mekanik sağlamlık, bakım erişimi ve iletken hatların minimum dirençle bağlantısı sağlanır.
5. Belgeleme ve etiketleme: Hatlar, topraklama noktaları ve SPD cihazları doğru şekilde belgelenir.

Test, Ölçüm ve Periyodik Bakım

Topraklama direnci ölçümü, iletken sürekliliği, SPD karakteristik kontrolü ve bağlantı sıkılığı düzenli aralıklarla test edilmelidir. Yıldırım sonrası görsel ve ölçümsel muayene ile sistem yeterliliği doğrulanmalıdır.

Sigorta, Yasal Uyum ve Sigorta Şartları

Birçok sigorta poliçesi, uygun LPS kurulumu ve periyodik bakımı şart koşar. Yerel yönetmelikler ve bina sınıfına göre uygulanması gereken minimum koruma kriterleri kontrol edilmelidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

S: Paratoner gerçekten binamı tam korur mu?
C: Paratoner, doğrudan yıldırım etkilerini ve dolaylı gerilim darbalarını azaltır; tam koruma mutlak değil, fakat riskleri önemli ölçüde düşürür ve hukuki/operasyonel gereksinimleri karşılar.

S: ESE paratonerler neden tartışmalı?
C: ESE cihazları koruma hacmini genişletebileceği iddiasıyla kullanılır; ancak uygulama, saha koşulları ve onay gereksinimleri proje bazlı değerlendirilmelidir.

S: Toprak direncini nasıl ölçeriz ve ideal değer nedir?
C: Toprak direnci 4-prove metodu ile ölçülür; ideal değer yerel standart ve uygulamaya göre değişse de genelde < 10 Ω hedeflenir, kritik tesislerde daha düşük değerler aranır.

Neden Bizi Seçmelisiniz?

• IEC 62305 uyumlu risk analizleri ve sertifikalı montaj ekipleri
• Topraklama uzmanlığı, ölçüm ve raporlama yetkinliği
• SPD koordinasyonu, bakım sözleşmeleri ve 7/24 teknik destek